Αγαπητή Υπουργέ Παιδείας και Θρησκευμάτων,

Αγαπητέ Πρόεδρε του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής,

Με χαρά πληροφορηθήκαμε ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία ανανέωσης των Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών, με σκοπό να ανανεωθούν και τα σχολικά εγχειρίδια. Τα Αναλυτικά Προγράμματα θα παραμείνουν εν χρήσει τουλάχιστον μια δεκαετία, θα είναι αυτά βάσει των οποίων οι σημερινοί και μελλοντικοί μαθητές θα οικοδομήσουν την ιδιότητα του ενεργού πολίτη.

Ανάμεσα στα πολλά προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η κοινωνία σήμερα είναι και η κακοποίηση ζώων. Αρκετά δισεκατομμύρια ζώα, κάθε χρόνο, κακοποιούνται με ποικίλους τρόπους και για διάφορους λόγους από τον άνθρωπο. Πολλά είναι τα παραδείγματα κακοποίησης ζώων με σκοπό το οικονομικό όφελος, την ψυχαγωγία, την έρευνα, την τροφή, την ένδυση κλπ. Επίσης σημαντική απώλεια για τον πλανήτη είναι η μείωση της βιοποικιλότητας, καθώς ο πληθυσμός των θηλαστικών, των πτηνών, των ερπετών, των αμφίβιων και των ψαριών μειώθηκε κατά 60% από το 1970 ως το 2014.

Προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα παραπάνω προβλήματα σχετικά με τα ζώα χρειάζεται να ενεργοποιήσουμε τους μαθητές και τις οικογένειές τους, προκειμένου να συζητήσουμε για το ζήτημα των ζώων. Είναι συνεπώς μία ευκαιρία με την ανανέωση των αναλυτικών προγραμμάτων να επανεξεταστεί ο τρόπος που αναφέρονται τα διάφορα είδη ζώων.

Με την ευκαιρία, να σας επιστήσουμε την προσοχή σε ορισμένα σημεία σε σχέση με τον τρόπο που αντιμετωπίζονται ζώα στα σχολικά βιβλία. Αρχικά, όπως διαπιστώσαμε στον Οδηγό Ανάπτυξης Διαθεματικών Δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, που απευθύνεται σε όλες τις τάξεις του Δημοτικού και του Γυμνασίου, αν και υπάρχει κεφάλαιο σχετικό με τη βιοποικιλότητα και την εξαφάνιση των ειδών, ωστόσο δεν υπάρχει καμία αναφορά σε διάφορα θέματα σε σχέση με τα ζώα, για τα οποία υπάρχει άμεση ανάγκη ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης των μαθητών αλλά και των οικογενειών τους. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα ζώα συντροφιάς για τα οποία τα περιστατικά κακοποίησης έχουν αυξηθεί δραματικά, τα ζώα κτηνοτροφίας και η σχέση της βιομηχανίας της κτηνοτροφίας με την κλιματική αλλαγή. Υπάρχει μία μικρή αναφορά στο κυνήγι/ψάρεμα (εντατικό ή/και απειλούμενων ειδών) για απόκτηση τροφής, για εμπορικούς λόγους, για διασκέδαση, κ.ά. Ωστόσο τα θέματα αυτά χρήζουν περαιτέρω ανάλυσης και ανάπτυξης με σκοπό την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης των μαθητών σε σχέση με αυτά και την αλλαγή στάσης.

Αντίστοιχα στο βιβλίο της Μελέτης Περιβάλλοντος της Α΄ τάξης του Δημοτικού, υπάρχει κεφάλαιο «Τα ζώα του τόπου μου», στο οποίο, σύμφωνα με το βιβλίο δασκάλου στόχοι είναι τα παιδιά να αναγνωρίσουν τα ζώα που ζουν στον τόπο τους, να τα ονομάσουν και να τα περιγράψουν. Ωστόσο παρουσιάζονται αρκετά πράγματα ωραιοποιημένα, όπως τα ζώα κτηνοτροφίας στο λιβάδι, τα κατοικίδια χαρούμενα, χωρίς να υπάρχει κάποια αναφορά στα προβλήματα των ζώων. Αντίστοιχα και στη Μελέτη Περιβάλλοντος της Β΄ τάξης προσφέρονται ενδιαφέρουσες γνώσεις για τα διάφορα είδη ζώων, τα στάδια ανάπτυξης, το μέγεθος και τον τρόπο ζωής τους, ενώ όσον αφορά τα προβλήματα των ζώων, εκτός από μία αναφορά στον κίνδυνο από πυρκαγιά δεν αναφέρονται άλλοι κίνδυνοι, οι οποίοι προέρχονται κυρίως από τους ανθρώπους. Γενικότερα, στα βιβλία της Μελέτης Περιβάλλοντος Α΄ και Β΄ τάξεων, αν και γίνεται προσπάθεια να αναδειχθούν οι ομοιότητες με το ανθρώπινο είδος (τροφή, κατοικία, μητρότητα) επειδή τα αντίστοιχα κεφάλαια για τα ζώα περιορίζονται σε λίγες σελίδες, δεν δίνεται η πρέπουσα σημασία και δεν αναδεικνύονται όπως πρέπει τα δικαιώματα των ζώων και οι υποχρεώσεις του ανθρώπου απέναντι σε αυτά.

Στη Μελέτη της Γ΄ τάξης, παρουσιάζονται τα ζώα του αγροκτήματος, σε μία εικόνα που είναι πλέον ξεπερασμένη, καθώς δεν εμφανίζονται πουθενά εικόνες από τη βιομηχανία της κτηνοτροφίας, ενώ η εκτροφή ζώων προβάλλεται με πολύ ανθρωποκεντρικό τρόπο, αγνοώντας την αυταξία των ζώων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, «Οι άνθρωποι εκτρέφουν κατοικίδια ζώα για να παίρνουν τα προϊόντα τους, δηλαδή το γάλα, το κρέας, τα αυγά, το μαλλί, το δέρμα, ή για να τους βοηθούν στις αγροτικές δουλειές. Στην εποχή μας όλο και λιγότερα ζώα χρησιμοποιούνται για τις αγροτικές δουλειές. Τα αγροτικά αυτοκίνητα, τα τρακτέρ και άλλα μηχανήματα χρησιμοποιούνται για τις δουλειές αυτές. Όμως υπάρχουν και ζώα όπως, ο σκύλος και η γάτα, που ζουν μαζί μας στο σπίτι, επειδή μας προσφέρουν ασφάλεια και συντροφιά». (Μελέτη Γ΄τάξης, κεφ. 6, ενότητα 4). Δεν γίνεται κάποια αναφορά στην υπερκατανάλωση κρέατος και στη σχέση της με την κλιματική αλλαγή ή στις άθλιες συνθήκες που επικρατούν στις βιομηχανικές κτηνοτροφικές μονάδες. Δεν καλλιεργείται με τις προτεινόμενες δραστηριότητες η κριτική ματιά των παιδιών σε σχέση με τη εκμετάλλευση των ζώων από τον άνθρωπο. Δεν γίνεται καμιά αναφορά στη νομοθεσία σε σχέση με τα ζώα και στη διακήρυξη για τα δικαιώματα των ζώων. Επίσης τα περιεχόμενα περιορίζονται στην προσφορά γνώσεων και δεν παρακινούν για δράση που θα καλλιεργήσει δεξιότητες προστασίας των ζώων και στην οικοδόμηση της ιδιότητας του ενεργού πολίτη.

Η έλλειψη κριτικής οπτικής στα βιβλία σε σχέση με τα ζώα και τα λανθασμένα μηνύματα που μεταδίδουν στα παιδιά, αναδεικνύεται έντονα στο τετράδιο εργασιών της Ιστορίας της Γ΄ τάξης του Δημοτικού στη σελ. 20, όπου υπάρχει η παρακάτω δραστηριότητα σε σχέση με έθιμο θυσίας ζώου. Συγκεκριμένα, εμφανίζεται σαν να είναι φυσικό το γεγονός ότι το ζώο στην ουσία κακοποιείται, διαπομπεύεται στο όνομα ενός ξεπερασμένου εθίμου. Παρόμοιες εικόνες όμως, χωρίς την κατάλληλη κριτική στο βιβλίο και από τον εκπαιδευτικό μεταφέρουν λάθος μηνύματα στα παιδιά σε σχέση με τα ζώα. Τέτοιου είδους αναφορές δεν επιτρέπεται να υπάρχουν, αλλά ακόμα και αν αναφέρονται παρόμοια έθιμα, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με μία σύγχρονη κριτική ματιά, που θα βοηθήσει τα παιδιά να προχωρήσουν στις απαιτούμενες αλλαγές σε στάσεις και συμπεριφορές.

Με τις παραπάνω ενδεικτικές αναφορές επιδιώκουμε να σας μεταφέρουμε την ανάγκη ανανέωσης της οπτικής σε σχέση με τα ζώα στα νέα αναλυτικά προγράμματα σπουδών και στα νέα εγχειρίδια.

Για το λόγο αυτό προτείνουμε:

1. Να δημιουργηθεί επιστημονική ομάδα, η οποία εθελοντικά θα συνεργάζεται με τις ομάδες εποπτών και εκπονητών των νέων αναλυτικών προγραμμάτων, προκειμένου να προσφέρει συμβουλές σε σχέση με τους στόχους της φιλοζωικής εκπαίδευσης.

2. Τα νέα προγράμματα σπουδών να περιλαμβάνουν σχετικές ενότητες, ώστε να εξασφαλίζεται η διαθεματική προσέγγιση της φιλοζωίας. Ενδεικτικά αναφέρουμε μαθήματα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όπως η Νεοελληνική Γλώσσα σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου, η Νεοελληνική Λογοτεχνία σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου, η Πολιτική Παιδεία σε όλες τις τάξεις του Λυκείου, τα Θρησκευτικά σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου, η Φιλοσοφία στη Β΄ Λυκείου, τα Αγγλικά σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου. Αντίστοιχα μπορεί να γίνει και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση σε μαθήματα όπως Γλώσσα, Μελέτη Περιβάλλοντος, Φυσικά, Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή, Θρησκευτικά, Καλλιτεχνικά κ.α. Το θέμα της φιλοζωίας όπως και όλα τα ζητήματα της εκπαίδευσης για την Αειφορία είναι διαθεματικά και πρέπει να εμπλουτίσουν και να υποστηρίξουν τους διδακτικούς στόχους των γνωστικών αντικειμένων.

3. Την εισαγωγή στην διδακτέα ύλη αποσπασμάτων από βιβλία φιλοζωικής θεματολογίας, τόσο  στην πρωτοβάθμια όσο και στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με την παρότρυνση της διδασκαλίας τους, καθώς παρατηρείται το φαινόμενο ενώ υπάρχουν σχετικά αποσπάσματα στα σχολικά εγχειρίδια να μην διδάσκονται.

4. Με τη γενίκευση των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων της Πλατφόρμας 21+ σε όλα τα σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και στα γυμνάσια σας προτείνουμε, να υπάρξει η μέγιστη δυνατή στήριξη στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών με τη διεξαγωγή σχετικών σεμιναρίων εργαστηρίων.

Κυρία Υπουργέ,

Κύριε Πρόεδρε του ΙΕΠ

Θεωρούμε ότι θα έχουμε τη στήριξη και τη βοήθειά σας και σας καλούμε με την ευκαιρία ανανέωσης των αναλυτικών προγραμμάτων να πάρει σάρκα και οστά η πρότασή μας.

Είμαστε στη διάθεσή σας.

Με εκτίμηση

Πανελλαδική Φιλοζωική Περιβαλλοντική Ομοσπονδία