Αγγλική μετάφραση ακολουθεί το Ελληνικό κείμενο.
φωτογραφίες: www.zoosos.gr
Την Τετάρτη 5 Δεκεμβρίου 2018, η Πανελλαδική Φιλοζωϊκή και Περιβαλλοντική Ομοσπονδία έστειλε επιστολή προς τον κ. Νίκο Παρασκευόπουλο, Πρόεδρο της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για την Αναθεώρηση του Συντάγματος, η οποία κοινοποιήθηκε στα μέλη της επιτροπής και αφορά την αναθεώρηση του άρθρου 24, για τη συνταγματική κατοχύρωση της προστασίας των ζώων.
Κύριε Πρόεδρε,
Επιτρέψτε μας, ως φιλοζωικός οργανισμός που τυγχάνει να έχει στη δύναμή του την πλειοψηφία των φιλοζωικών συλλόγων της χώρας , να απευθυνθούμε σε σας για το θέμα της Συνταγματικής κατοχύρωσης της προστασίας των Ζώων , όπως ήδη το έχει πράξει μια σειρά ευρωπαϊκών χωρών.
Ελπίζουμε η αναθεώρηση να συνεχίσει να γίνεται υπό το φως του Διαφωτισμού. Ένα σημαντικό μέρος αυτής της οπτικής αποτελεί και η άποψη πως ο άνθρωπος είναι ίσος προς τους βιολογικούς του εταίρους τουλάχιστον σε επίπεδο εφαρμοσμένης ηθικής. Και ακόμα πως τα έμβια όντα δεν μπορούν να υφίστανται νομικά και ηθικά την μεταχείριση ενός res,ενός αντικειμένου.
Από τη προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, που επιτάσσεται από το άρθρο 24 του Συντάγματος, συνάγεται και η θεμελιώδης αρχή της προστασίας της βιοποικιλότητας, δυνάμει της οποίας τυγχάνουν ειδικής προστασίας σπάνια ή απειλούμενα με εξαφάνιση είδη. Είναι υποχρέωση της Πολιτείας η λήψη προληπτικών μέτρων για τη προστασία του περιβάλλοντος, του οποίου ουσιώδες στοιχείο είναι η πανίδα και δη τα είδη της που κινδυνεύουν και απειλούνται με εξαφάνιση. (ΣτΕ 2731/1997). Η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας έχει εντάξει ως αναπόσπαστο μέρος της προστασίας του περιβάλλοντος την προστασία και την διατήρηση της βιοποικιλότητας.
Έχει τόσο μεγάλη σημασία ,για την ύπαρξη της ζωής στον πλανήτη, η διατήρηση της βιοποικιλότητας και δη της πανίδας που αυτό και μόνο καταδεικνύει πόσο σημαντικό είναι ο συντακτικός νομοθέτης να εντάξει αυτήν στις προστατευτικές του Συντάγματος διατάξεις. Είναι τέτοιου μεγέθους η απώλεια που δημιουργείται από την εξάλειψη ενός είδους φυτού η ζώου, και αυτό γιατί δεν μπορεί με κανένα τρόπο φυσικό ή τεχνολογικό να αντικατασταθεί αυτό και αποτραπούν οι ανυπολόγιστες βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες στη διατήρηση του οικοσυστήματος.
Για τους λόγους αυτούς σε πολλές χώρες στο εξωτερικό έχει κατοχυρωθεί συνταγματικά η προστασία των ζώων για διαφορετικούς λόγους σε κάθε μία, όπως θα δούμε. Στο Σύνταγμα μας που είναι πρωταρχικά ανθρωποκεντρικό θα μπορούσε να ενταχθεί η προστασία των ζώων ως συστατικά στοιχεία του ανθρώπινου περιβάλλοντος, λόγω του ευεργετικού ρόλου που έχουν για τον άνθρωπο και το οικοσύστημά του.
Συνταγματική κατοχύρωση προστασίας ζώων σε άλλες χώρες
Ξεκινώντας από τις χώρες που πρώτες κατοχύρωσαν στο Σύνταγμα τους τη προστασία συγκεκριμένων ζώων συναντάμε την Ινδία, η οποία ήδη από το 1950 προχώρησε στη προστασία της αγελάδας μέσα από μία βιοκεντρική αρχή, η οποία αποσκοπεί στη προστασία του ζώου αυτού καθ’ εαυτού, αντιμετωπίζοντας το ζώο ως ύπαρξη με αυταξία. Επίσης μικρότερης μεν άλλα όχι ήσσονος σημασίας προστασία παρείχε το Σύνταγμα της Φλώριδας το 2008 στο θηλυκό χοίρο, διασφαλίζοντας για αυτό την απαγόρευση της χρήσης κτηνοτροφικών μεθόδων που θεωρούνται ιδιαίτερα σκληρές και δη κατά την περίοδο της κύησης.
Μία άλλη κατηγορία συνταγματικών διατάξεων προβλέπουν την προστασία ή ευεξία του ζώου γενικά με ένα ευρύ και καθολικό περιεχόμενο, όπως το Σύνταγμα της Γερμανίας που αναφέρει επί λέξει «Αναλαμβάνοντας έτσι την ευθύνη του για τις επόμενες γενιές, το Κράτος προστατεύει τα φυσικά θεμέλια της ζωής και τα ζώα ασκώντας τη νομοθετική λειτουργία, μέσα στο πλαίσιο της συνταγματικής τάξης, και ασκώντας την εκτελεστική και δικαστική λειτουργία υπό τις συνθήκες που καθορίζει ο νόμος και το δίκαιο». Σημειωτέον ότι η εν λόγω διάταξη τροποποιήθηκε για να συμπεριλάβει τη προστασία των ζώων συμπληρώνοντας στη προϋπάρχουσα δομή της την φράση απλώς «και τα ζώα» στη συνταγματική αναθεώρηση της 26ης Ιουλίου 2002, όταν και ο αγώνας για να συμπεριληφθεί η προστασία των ζώων στο συνταγματικό κανόνα καρποφόρησε μετά από χρόνια.
Ήδη από τις αρχές τις δεκαετίας του 1990 ξεκίνησαν να κατατίθενται προτάσεις για να συμπεριληφθεί η προστασία των ζώων στον Θεμελιώδη Νόμο και μέχρι να συμβεί αυτό τα περισσότερα ομόσπονδα κράτη ενέταξαν έναν τέτοιο κανόνα στα ιδιαίτερα συντάγματα τους.
Στη Συνθήκη για τη Θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης (Επίσημη εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 16.12.2004) στο Μέρος ΙΙΙ Πολιτικές και Λειτουργία της Ένωσης στις διατάξεις γενικής εφαρμογής στο αρ. ΙΙΙ-121 ορίζεται επί λέξει «Κατά τη διαμόρφωση και εφαρμογή της πολιτικής της Ένωσης στους τομείς της γεωργίας, της αλιείας, των μεταφορών, της εσωτερικής αγοράς, της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης και του διαστήματος, η Ένωση και τα κράτη μέλη λαμβάνουν πλήρως υπόψη τους τις απαιτήσεις καλής διαβίωσης των ζώων ως ευαίσθητων όντων, τηρώντας ταυτοχρόνως τις νομοθετικές ή διοικητικές διατάξεις και τα έθιμα των κρατών μελών που αφορούν, ιδίως τα θρησκευτικά τυπικά, τις πολιτιστικές παραδόσεις και την κατά τόπους πολιτιστική κληρονομιά».
Με αφετηρία την ως άνω διάταξη το 2006 η Επιτροπή των Θεσμών και της Συνταγματικής Αναθεώρησης του Κοινοβουλίου του Λουξεμβούργου μετά από πρόταση και του Συμβουλίου της Επικρατείας ψήφισε στο Σύνταγμα να συμπεριληφθεί η προσθήκη «το κράτος προωθεί την προστασία και την ευεξία των ζώων».
Στο Ελβετικό Σύνταγμα υπάρχουν αρκετές διατάξεις προστασίας των ζώων όπως στο αρ. 104 που ορίζει ότι η Συνομοσπονδία «ενθαρρύνει, μέσω κινήτρων που παρουσιάζουν οικονομικό ενδιαφέρον, ιδιαίτερα τις μορφές εκμετάλλευσης που είναι συμβατές με τη φύση και σέβονται το περιβάλλον και τα ζώα». Το Σύνταγμα της Βραζιλίας επιβάλλει με το αρ. 225 στις διοικητικές αρχές να προστατεύουν τη πανίδα υπό τους όρους που θέτει ο νόμος, απαγορεύοντας πρακτικές που θέτουν σε κίνδυνο τις βιολογικές τους λειτουργίες και προκαλούν την εξαφάνιση των ειδών ή υποβάλλουν τα ζώα σε πράξεις σκληρότητας. Επίσης το Σύνταγμα του Μπουένος Άιρες προβλέπει τη προστασία της αστικής πανίδας και το σεβασμό της ζωής, ορίζοντας ότι η Πολιτεία ελέγχει την υγεία της πανίδας και αποφεύγει τη σκληρότητα και οποιαδήποτε μορφή τυραννίας πάνω στα ζώα.
Σε κάθε μία χώρα από τις ως άνω αναφερόμενες που περιέλαβαν διατάξεις στα συντάγματά τους για τη προστασία των ζώων ήταν διαφορετική η αφετηρία και η ανάγκη που κλήθηκε να επιλύσει η συγκεκριμένη πρόβλεψη. Στην Ελβετία υπήρχε ο κίνδυνος η εξέλιξη του τομέα της γενετικής να οδηγήσει σε υπερβολές, στη Γερμανία ο νόμος περί προστασίας ζώων δεν παρείχε αρκετή προστασία και θυσιαζόταν συστηματικά όταν ερχόταν σε σύγκρουση με την ελευθερία της επιστήμης, της τέχνης, της θρησκευτικής λατρείας.
Συμπεράσματα – Η Πρόταση μας
Στην Ελλάδα είναι σοβαρή ανάγκη, είναι ώριμη συνθήκη και κοινωνική επιταγή να αποτελέσει θεσμική εγγύηση η προστασία των ζώων για μία σειρά από λόγους που έχουν οδηγήσει της χώρα μας σε ρεκόρ κακοποιήσεων ζώων και ειδεχθών εγκλημάτων σε ζώα, είτε από πρόθεση είτε λόγω ελλείμματος φιλοζωικής κουλτούρας αλλά πάντα κυρίως λόγω μη τήρησης της κείμενης φιλοζωικής νομοθεσίας ενίοτε ακόμα και από κρατικούς λειτουργούς και αστυνομικά όργανα καθόσον δεν έχουν τη βαθιά κατανόηση της σοβαρότητας των ειδικών νομοθετικών διατάξεων, των ποινικών κυρώσεων και των διοικητικών προστίμων τα οποία δεν επιβάλλουν, γιατί το έλλειμμα φιλοζωικής κουλτούρας έχει ωθήσει τους εφαρμοστές της φιλοζωικής νομοθεσίας ακόμα και αρκετούς δικαστές και εισαγγελείς στην αντιμετώπιση της ως δευτερεύουσας σημασίας νομοθεσία και ήσσονος σε σχέση με τους λοιπούς νόμους.
Όσοι λοιπόν νόμοι και αν θεσπισθούν για την πληρέστερη προστασία των ζώων στη χώρα μας δεν θα τύχουν ποτέ του σεβασμού και της εφαρμογής που τυγχάνουν οι υπόλοιποι και ίσης τυπικής ισχύος νόμοι, εάν δεν υπάρξει ρητή συνταγματική διάταξη υπερνομοθετικής ισχύος η οποία και θα οδηγήσει τελικά στην εν τοις πράγμασιν εφαρμογή της ήδη υπάρχουσας – υποδεέστερης στη συνείδηση πολλών- φιλοζωικής νομοθεσίας. Χρειάζεται ένα αυστηρότερο νομικό θεμέλιο ώστε να διασφαλιστεί η αρχή της ισονομίας.
H σημασία της ένταξης της προστασίας των ζώων στη διάταξη του άρθ. 24 Συντ., θα συντελέσει ώστε η προστασία τους να αποτελέσει στόχο που πρέπει να συνεκτιμάται κατά τη διαμόρφωση και το σχεδιασμό της κρατικής δραστηριότητας σε τομείς – όπως ορίζει το λεγόμενο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα – της γεωργίας, της αλιείας, των μεταφορών, της εσωτερικής αγοράς, της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης.
Παράλληλα, είναι απαραίτητο να αποτελέσει θεσμική εγγύηση με τη θέσπιση ενός αυξημένης τυπικής ισχύος αντικειμενικού κανόνα δικαίου η προστασία και ο σεβασμό της ζωής σε όλες τις εκφάνσεις της και να βοηθήσει στην ερμηνεία και την εφαρμογή των ιεραρχικά κατώτερων του συντάγματος νόμων, που καθορίζουν επιμέρους την προστασία των ζώων ειδικότερα.
Ήδη την πρότασή μας αυτή έχουν υπογράψει πάνω από 30.000 άνθρωποι από την Ελλάδα.:
«Το κράτος υποχρεούται να λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία και το σεβασμό της ζωής σε όλες τις εκφάνσεις της. Ιδιαίτερα το Κράτος μεριμνά για την ευζωία όλων των ζωικών ειδών, τις συνθήκες διαβίωσης, φύλαξης, μεταφοράς και εισαγωγής τους, επιβάλλοντας απαγορεύσεις και περιορισμούς όπου κρίνεται αναγκαίο και ειδικότερα σε θέματα πειραμάτων και επεμβάσεων πάνω σε αυτά και σε θέματα θανάτωσής τους. Οφείλει επίσης να μεριμνά για την προστασία της άγριας ζωής και συγκεκριμένα των ειδών υπό εξαφάνιση.»
Εναλλακτικά και λαμβάνοντας υπόψη μας τα Συντάγματα άλλων χωρών και ιδίως τον Θεμελιώδη νόμο της Βόννης η πρόταση θα μπορούσε να διατυπωθεί ως εξής . «Το κράτος υποχρεούται να λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία και το σεβασμό της ζωής σε όλες τις εκφάνσεις της, όπως ο νόμος ορίζει»
Ελπίζοντας , ότι η πρόταση του φιλοζωικού κινήματος της χώρας , – μιας χώρας που υπολείπεται σημαντικά ως προς το φιλοζωικό επίπεδο άλλων ευρωπαϊκών χωρών- θα γίνει αποδεκτή , σας ευχαριστούμε θερμά και αναμένουμε με προσμονή την απάντησή σας .
Μεθ΄ υπολήψεως
Για την Πανελλαδική Φιλοζωική και Περιβαλλοντική Ομοσπονδία (66 Σωματεία)και την
Πανελλαδική Συντονιστική Επιτροπή 145 Ζωοφιλικών Σωματείων
Η πρόεδρος
Αναστασία Βυσσίνου-Μπομπολάκη
Η Γραμματέας
Μαρία Χουστουλάκη
Νίκη Τηλιακού
Δικηγόρος
On Wednesday the 5h of December 2018, Panhellenic Animal Welfare and Environmental Federation sent a letter to Mr. Nikos Paraskevopoulos, Chairperson of Parliamentary Committee notified to the committee members for the revision of the constitution to achieve constitutional protection for animal rights.
Honorable chairperson,
As our Federation is an animal welfare body containing the majority of the animal welfare associations in Greece, we would like to address to you about constitutional animal protection, which had already been achieved in many European countries.
This constitutional revision based on the view that human is equal to its biological partners at a level of applied ethics. Moreover, it is related to the view that all living beings should not be handled as objects, because it is not morally acceptable.
According to article 24, natural environment is protected and also biodiversity protection is ensured, thus endangered and rare animal species are protected. State should take all appropriate environment protection measures, so that all endangered animal species are protected (Council of State 2731/1997). The case law of the Council of State provides that protection and conservation of biodiversity is an integral part of environment protection.
The biodiversity protection and in particular the protection of fauna it is extremely important for existence of life on earth. This alone is a sign that the inclusion of fauna protection in the protective provisions of constitution by constitutional legislator is indeed crucial. The extinction of any animal or plant species has unforeseeable long-term or short-term effects in ecosystem conservation. That is the reason why this extinct plant or animal species could not be replaced by technology or in a physical manner.
In several countries for different reasons for each one of them, animal protection has been enshrined in the constitution. In Greece, it could be the same because our constitution is anthropocentric and animals are related to human environment being beneficial to human and ecosystem.
Constitutional animal protection in other countries
Even in 1950, India was the first country provided protection to cows on the basis of a biocentric value which recognizes that this species has a value itself. Also, in 2008 the state of Florida decided to provide constitutional protection for female pigs. In particular, methods that are considered cruel were banned and especially during pregnancy.
There is another category of constitutional ordinances for animal protection or wellness in a broad concept, such as the constitution in Germany which quotes exactly: “The State protects the natural bases of life and animals exercising legislative function, in the framework of the constitutional order and exercising executive and judicial function under the conditions defined by law”. It should be emphasized that the aforementioned ordinance had been amended with the completion of the phrase “and the animals” in order that includes animal protection. After years of struggle, on the 26th of July 2002 this constitutional amendment took place.
Even in the early 90s, they were proposals for animal protection to be included in the fundamental law. Till this becomes true, most of the federal states had included regulation on animal protection in their particular constitutions.
In the treaty for establishing of the European constitution ( Official Newspaper of European Union, 16th of December, 2004)at the article III-121 of provisions of general application (Part III, Policies and Functioning of the European Union) is referred as follows: “In European Union policy shaping and implementation to the agriculture, fisheries, logistics, internal market, research and technological development and space, the European Union and its member states take into consideration the requirements of animal welfare as sentient beings, complying both with legislative or administrative ordinances and customs of member states relating in particular to religious rites, cultural traditions and regional heritage”.
On the basis of the aforementioned ordinance in 2006, the Committee of Institutions and Constitutional Revision of the Luxembourg Parliament, voted to be included in the Constitution the following phrase: “the State provides animal protection and welfare”. The addition of this phrase was decided, after a proposal of the Council of State.
In the Constitution of Switzerland there are several ordinances on animal protection such as article n. 104 which defines that the Confederation “through financial incentives strongly supports forms of exploitation with respect to environment and animals which are compatible with nature.” According to article n. 225 of the Constitution of Brazil, administrative authorities are obliged to protect animals on the terms prescribed by law. Practices which endanger their biological functions and cause animal species extinction or related to animal cruelty are forbidden. In addition, the Constitution of Buenos Aires provides respect for life and animal protection, stating that the State has a control system for animal health and avoid cruel treatment of animals.
Different reasons and needs made essential that ordinances on animal protection were included in constitutions of each one of the aforementioned countries. In Switzerland, there was the danger of exaggerations because of development in the genetic field. In Germany, animal protection law was insufficient and it had not been adequately enforced whenever it had been to a conflict with scientific and artistic freedom and that one of religious worship.
Conclusions-Our proposal
In Greece, it is social imperative that animal protection is enshrined in the constitution. For several reasons that will be explained below, it is now the time for a historic one change. All over the country, every day numerous incidents of animal abuse and crimes towards animals take place. Some of them are deliberate and some other because of lack of empathy for animals. The major reason is that citizens but also officials and police officers do not comply with the existing animal legislation because they are not able to understand the importance of specific legislative provisions, penalties and administrative fines. Quite often, administrative fines are not imposed by police officers as they consider that animal legislation is of little importance compared to other laws.
Even if additional laws on complete animal protection are introduced in our country, they will never be implemented as the remaining laws. Only in case that an explicit statutory provision of primacy is introduced for the effective enforcement of the existing animal legislation. It is imperative that a stricter legal basis exists, so that the principle of equality is ensured.
In case that animal protection is included in the provision of the Article 24 of Constitution, it will be taken into account in the development and planning of state’s activity in a series of sectors such as agriculture, fisheries, logistics, internal market, research and technological development, as it is defined by the so-called European Constitution.
It is vital that protection and respect of life in all its aspects will be institutionally guaranteed establishing an objective rule of law of higher-ranking. In this way, lower-ranking laws of constitution which are related to animal protection in particular, are better interpreted and implemented.
More than 30.000 Greeks have already signed our proposal:
“The State is obliged to take all appropriate measures for protection and respect of life in all its aspects. In particular, the State takes care of all animal species welfare, living conditions, keeping, transportation and import. Whenever is necessity, prohibitions and restrictions are imposed and especially on issues related to animal experiments and interventions and animal killing. Also, the State is responsible for wildlife protection and endangered species.”
Alternatively, and taking into consideration other countries constitutions and especially the Fundamental Law of Bonn, the phrase could be as follows: “The State is obliged to take all appropriate measures on protection and respect of life in all its aspects, as it is defined by law”.
We hope that the proposal of our country’s animal welfare movement-while the level of empathy for animals is lower than other European countries-will be accepted.
We thank you kindly and we are looking forward to your reply.
Yours sincerely,
The Panhellenic Animal Welfare and Environmental Federation (66 Associations) and the Panhellenic Coordination Committee of 145 Animal Welfare Societies
The President
Anastassia Vyssinou-Bobolaki
The Secretary
Maria Houstoulaki
The lawyer
Niki Tiliakou