Αγαπητή Υπουργέ Παιδείας και Θρησκευμάτων,

Αγαπητέ Πρόεδρε του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής,

Με χαρά πληροφορηθήκαμε ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία ανανέωσης των Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών, με σκοπό να ανανεωθούν και τα σχολικά εγχειρίδια. Τα Αναλυτικά Προγράμματα θα παραμείνουν εν χρήσει τουλάχιστον μια δεκαετία, θα είναι αυτά βάσει των οποίων οι σημερινοί και μελλοντικοί μαθητές θα οικοδομήσουν την ιδιότητα του ενεργού πολίτη.

Ανάμεσα στα πολλά προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η κοινωνία σήμερα είναι και η κακοποίηση ζώων. Αρκετά δισεκατομμύρια ζώα, κάθε χρόνο, κακοποιούνται με ποικίλους τρόπους και για διάφορους λόγους από τον άνθρωπο. Πολλά είναι τα παραδείγματα κακοποίησης ζώων με σκοπό το οικονομικό όφελος, την ψυχαγωγία, την έρευνα, την τροφή, την ένδυση κλπ. Επίσης σημαντική απώλεια για τον πλανήτη είναι η μείωση της βιοποικιλότητας, καθώς ο πληθυσμός των θηλαστικών, των πτηνών, των ερπετών, των αμφίβιων και των ψαριών μειώθηκε κατά 60% από το 1970 ως το 2014.

Προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα παραπάνω προβλήματα σχετικά με τα ζώα χρειάζεται να ενεργοποιήσουμε τους μαθητές και τις οικογένειές τους, προκειμένου να συζητήσουμε για το ζήτημα των ζώων. Είναι συνεπώς μία ευκαιρία με την ανανέωση των αναλυτικών προγραμμάτων να επανεξεταστεί ο τρόπος που αναφέρονται τα διάφορα είδη ζώων.

Με την ευκαιρία, να σας επιστήσουμε την προσοχή σε ορισμένα σημεία σε σχέση με τον τρόπο που αντιμετωπίζονται ζώα στα σχολικά βιβλία. Αρχικά, όπως διαπιστώσαμε στον Οδηγό Ανάπτυξης Διαθεματικών Δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, που απευθύνεται σε όλες τις τάξεις του Δημοτικού και του Γυμνασίου, αν και υπάρχει κεφάλαιο σχετικό με τη βιοποικιλότητα και την εξαφάνιση των ειδών, ωστόσο δεν υπάρχει καμία αναφορά σε διάφορα θέματα σε σχέση με τα ζώα, για τα οποία υπάρχει άμεση ανάγκη ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης των μαθητών αλλά και των οικογενειών τους. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα ζώα συντροφιάς για τα οποία τα περιστατικά κακοποίησης έχουν αυξηθεί δραματικά, τα ζώα κτηνοτροφίας και η σχέση της βιομηχανίας της κτηνοτροφίας με την κλιματική αλλαγή. Υπάρχει μία μικρή αναφορά στο κυνήγι/ψάρεμα (εντατικό ή/και απειλούμενων ειδών) για απόκτηση τροφής, για εμπορικούς λόγους, για διασκέδαση, κ.ά. Ωστόσο τα θέματα αυτά χρήζουν περαιτέρω ανάλυσης και ανάπτυξης με σκοπό την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης των μαθητών σε σχέση με αυτά και την αλλαγή στάσης.

Αντίστοιχα στο βιβλίο της Μελέτης Περιβάλλοντος της Α΄ τάξης του Δημοτικού, υπάρχει κεφάλαιο «Τα ζώα του τόπου μου», στο οποίο, σύμφωνα με το βιβλίο δασκάλου στόχοι είναι τα παιδιά να αναγνωρίσουν τα ζώα που ζουν στον τόπο τους, να τα ονομάσουν και να τα περιγράψουν. Ωστόσο παρουσιάζονται αρκετά πράγματα ωραιοποιημένα, όπως τα ζώα κτηνοτροφίας στο λιβάδι, τα κατοικίδια χαρούμενα, χωρίς να υπάρχει κάποια αναφορά στα προβλήματα των ζώων. Αντίστοιχα και στη Μελέτη Περιβάλλοντος της Β΄ τάξης προσφέρονται ενδιαφέρουσες γνώσεις για τα διάφορα είδη ζώων, τα στάδια ανάπτυξης, το μέγεθος και τον τρόπο ζωής τους, ενώ όσον αφορά τα προβλήματα των ζώων, εκτός από μία αναφορά στον κίνδυνο από πυρκαγιά δεν αναφέρονται άλλοι κίνδυνοι, οι οποίοι προέρχονται κυρίως από τους ανθρώπους. Γενικότερα, στα βιβλία της Μελέτης Περιβάλλοντος Α΄ και Β΄ τάξεων, αν και γίνεται προσπάθεια να αναδειχθούν οι ομοιότητες με το ανθρώπινο είδος (τροφή, κατοικία, μητρότητα) επειδή τα αντίστοιχα κεφάλαια για τα ζώα περιορίζονται σε λίγες σελίδες, δεν δίνεται η πρέπουσα σημασία και δεν αναδεικνύονται όπως πρέπει τα δικαιώματα των ζώων και οι υποχρεώσεις του ανθρώπου απέναντι σε αυτά.

Στη Μελέτη της Γ΄ τάξης, παρουσιάζονται τα ζώα του αγροκτήματος, σε μία εικόνα που είναι πλέον ξεπερασμένη, καθώς δεν εμφανίζονται πουθενά εικόνες από τη βιομηχανία της κτηνοτροφίας, ενώ η εκτροφή ζώων προβάλλεται με πολύ ανθρωποκεντρικό τρόπο, αγνοώντας την αυταξία των ζώων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, «Οι άνθρωποι εκτρέφουν κατοικίδια ζώα για να παίρνουν τα προϊόντα τους, δηλαδή το γάλα, το κρέας, τα αυγά, το μαλλί, το δέρμα, ή για να τους βοηθούν στις αγροτικές δουλειές. Στην εποχή μας όλο και λιγότερα ζώα χρησιμοποιούνται για τις αγροτικές δουλειές. Τα αγροτικά αυτοκίνητα, τα τρακτέρ και άλλα μηχανήματα χρησιμοποιούνται για τις δουλειές αυτές. Όμως υπάρχουν και ζώα όπως, ο σκύλος και η γάτα, που ζουν μαζί μας στο σπίτι, επειδή μας προσφέρουν ασφάλεια και συντροφιά». (Μελέτη Γ΄τάξης, κεφ. 6, ενότητα 4). Δεν γίνεται κάποια αναφορά στην υπερκατανάλωση κρέατος και στη σχέση της με την κλιματική αλλαγή ή στις άθλιες συνθήκες που επικρατούν στις βιομηχανικές κτηνοτροφικές μονάδες. Δεν καλλιεργείται με τις προτεινόμενες δραστηριότητες η κριτική ματιά των παιδιών σε σχέση με τη εκμετάλλευση των ζώων από τον άνθρωπο. Δεν γίνεται καμιά αναφορά στη νομοθεσία σε σχέση με τα ζώα και στη διακήρυξη για τα δικαιώματα των ζώων. Επίσης τα περιεχόμενα περιορίζονται στην προσφορά γνώσεων και δεν παρακινούν για δράση που θα καλλιεργήσει δεξιότητες προστασίας των ζώων και στην οικοδόμηση της ιδιότητας του ενεργού πολίτη.

Η έλλειψη κριτικής οπτικής στα βιβλία σε σχέση με τα ζώα και τα λανθασμένα μηνύματα που μεταδίδουν στα παιδιά, αναδεικνύεται έντονα στο τετράδιο εργασιών της Ιστορίας της Γ΄ τάξης του Δημοτικού στη σελ. 20, όπου υπάρχει η παρακάτω δραστηριότητα σε σχέση με έθιμο θυσίας ζώου. Συγκεκριμένα, εμφανίζεται σαν να είναι φυσικό το γεγονός ότι το ζώο στην ουσία κακοποιείται, διαπομπεύεται στο όνομα ενός ξεπερασμένου εθίμου. Παρόμοιες εικόνες όμως, χωρίς την κατάλληλη κριτική στο βιβλίο και από τον εκπαιδευτικό μεταφέρουν λάθος μηνύματα στα παιδιά σε σχέση με τα ζώα. Τέτοιου είδους αναφορές δεν επιτρέπεται να υπάρχουν, αλλά ακόμα και αν αναφέρονται παρόμοια έθιμα, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με μία σύγχρονη κριτική ματιά, που θα βοηθήσει τα παιδιά να προχωρήσουν στις απαιτούμενες αλλαγές σε στάσεις και συμπεριφορές.

Με τις παραπάνω ενδεικτικές αναφορές επιδιώκουμε να σας μεταφέρουμε την ανάγκη ανανέωσης της οπτικής σε σχέση με τα ζώα στα νέα αναλυτικά προγράμματα σπουδών και στα νέα εγχειρίδια.

Για το λόγο αυτό προτείνουμε:

1. Να δημιουργηθεί επιστημονική ομάδα, η οποία εθελοντικά θα συνεργάζεται με τις ομάδες εποπτών και εκπονητών των νέων αναλυτικών προγραμμάτων, προκειμένου να προσφέρει συμβουλές σε σχέση με τους στόχους της φιλοζωικής εκπαίδευσης.

2. Τα νέα προγράμματα σπουδών να περιλαμβάνουν σχετικές ενότητες, ώστε να εξασφαλίζεται η διαθεματική προσέγγιση της φιλοζωίας. Ενδεικτικά αναφέρουμε μαθήματα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όπως η Νεοελληνική Γλώσσα σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου, η Νεοελληνική Λογοτεχνία σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου, η Πολιτική Παιδεία σε όλες τις τάξεις του Λυκείου, τα Θρησκευτικά σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου, η Φιλοσοφία στη Β΄ Λυκείου, τα Αγγλικά σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου. Αντίστοιχα μπορεί να γίνει και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση σε μαθήματα όπως Γλώσσα, Μελέτη Περιβάλλοντος, Φυσικά, Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή, Θρησκευτικά, Καλλιτεχνικά κ.α. Το θέμα της φιλοζωίας όπως και όλα τα ζητήματα της εκπαίδευσης για την Αειφορία είναι διαθεματικά και πρέπει να εμπλουτίσουν και να υποστηρίξουν τους διδακτικούς στόχους των γνωστικών αντικειμένων.

3. Την εισαγωγή στην διδακτέα ύλη αποσπασμάτων από βιβλία φιλοζωικής θεματολογίας, τόσο  στην πρωτοβάθμια όσο και στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με την παρότρυνση της διδασκαλίας τους, καθώς παρατηρείται το φαινόμενο ενώ υπάρχουν σχετικά αποσπάσματα στα σχολικά εγχειρίδια να μην διδάσκονται.

4. Με τη γενίκευση των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων της Πλατφόρμας 21+ σε όλα τα σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και στα γυμνάσια σας προτείνουμε, να υπάρξει η μέγιστη δυνατή στήριξη στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών με τη διεξαγωγή σχετικών σεμιναρίων εργαστηρίων.

Κυρία Υπουργέ,

Κύριε Πρόεδρε του ΙΕΠ

Θεωρούμε ότι θα έχουμε τη στήριξη και τη βοήθειά σας και σας καλούμε με την ευκαιρία ανανέωσης των αναλυτικών προγραμμάτων να πάρει σάρκα και οστά η πρότασή μας.

Είμαστε στη διάθεσή σας.

Με εκτίμηση

Πανελλαδική Φιλοζωική Περιβαλλοντική Ομοσπονδία

Dear Minister of Education and Religious Affairs

Dear President of the Institute for Educational Policy,

We were pleased to learn that the process of renewing the detailed study programs is in progress, in order to renew the school textbooks. The detailed study programs will remain in use for at least a decade, they will be the ones on the basis of which current and future students will build the status of the active citizen.

Among the many problems facing society today is animal cruelty. Several billion animals are abused in various ways and for various reasons by humans every year. There are many examples of animal abuse for financial gain, entertainment, research, food, clothing, etc. Also a significant loss for the planet is the reduction of biodiversity, as the population of mammals, birds, reptiles, amphibians and fish decreased by 60% from 1970 to 2014.

In order to address the above problems concerning animals we need to engage students and their families in order to discuss the issue of animals. It is therefore an opportunity with the renewal of the detailed study programs to reconsider the way the different species of animals are referred to.

With this opportunity, let us draw your attention to some points in relation to the way animals are treated in textbooks. Initially, as we found out in the Guide to the Development of Interdisciplinary Environmental Education Activities, which is addressed to all grades of Primary and Secondary School, although there is a chapter on biodiversity and species extinction, there is no reference to various issues related to animals, for which there is an immediate need to raise awareness and inform students and their families.

Examples include pets for which abuses have increased dramatically, livestock and the relationship between the livestock industry and climate change. There is a small reference to hunting / fishing (intensive and / or endangered species) for food, for commercial reasons, for fun, etc. However, these issues need further analysis and development in order to cultivate students’ critical thinking in relation to them and change attitudes.

Respectively in the book of the Environmental Study of the 1st grade of Primary School, there is a chapter “The animals of my place”, in which, according to the teacher’s book, the goals are for the children to identify the animals that live in their place, to name them and describe them. However, there are many aspects portrayed better than they really are, such as livestock in the meadow, happy pets, without any reference to the problems of the animals. Respectively, the Environmental Study of the 2nd class offers interesting knowledge about the different species of animals, their developmental stages, their size and their way of life, while regarding the problems of the animals, apart from a reference to the risk of fire, no other dangers are mentioned, which come mainly from humans. In general, in the books of the Environmental Study of grades A and B, although an attempt is made to highlight the similarities with the human species (food, habitat, motherhood) since the respective chapters on animals are limited to a few pages, the proper importance is not given and animal rights and human obligations towards them are not properly highlighted.

In the Study of the 3rd class, the animals of the farm are presented, in an image that is now obsolete, as no images from the livestock industry displayed, while animal breeding is projected in a very human-centered way, ignoring the value of the animals. A typical example is, “People raise pets to get their products, that is, milk, meat, eggs, wool, leather, or to help them with farm work. Nowadays less and less animals are used for agricultural work. Farm cars, tractors and other machinery are used for these jobs. “But there are also animals, such as dogs and cats, that live with us at home, because they offer us security and companionship.” (Classroom Study, chapter 6, section 4). No reference is made to the over consumption of meat and its relation to climate change or to the deplorable conditions prevailing in industrial livestock farms. The proposed activities do not cultivate the critical view of children in relation to the exploitation of animals by humans. No reference is made to animal rights legislation and the animal rights declaration. Also the contents are limited to the supply of knowledge and do not motivate for action that will cultivate animal protection skills and build the capacity of an active citizen.

The lack of critical perspective in the books in relation to the animals and the wrong messages they convey to the children, is strongly highlighted in the workbook of the History of the 3rd grade of the Primary School on page 20, where there is the following activity in relation to the custom of animal sacrifice. In particular, it appears as if it is natural that the animal is in fact abused, humiliated in the name of an outdated custom. However, similar images, without the proper critique of the book and by the teacher, convey wrong messages to children in relation to animals. Such references are not appropriate to exist, but even if similar customs are mentioned, they should be treated with a modern critical eye, which will help children to make the necessary changes in attitudes and behaviors.

With the above indicative reports, we seek to convey to you the need to renew the vision in relation to animals in the new detailed study programs and in the new textbooks.

For this reason we suggest:

1. To create a scientific team, which will voluntarily cooperate with the teams of the new detailed study programs, in order to offer advice in relation to the goals of animal welfare education.

2. The new detailed study programs should include relevant modules, in order to ensure the interdisciplinary approach to animal welfare. Indicatively, we mention secondary education courses, such as Modern Greek Language in all grades of Gymnasium and Lyceum, Modern Greek Literature in all grades of Gymnasium and Lyceum, Political Education in all grades of Lyceum, Religious course in Gymnasium and Lyceum, Philosophy in B Lyceum, English in all classes of Gymnasium and Lyceum. Respectively, it can be done in primary education in courses such as Language, Environmental Studies, Physics, Social and Political Education, Religious, Artistic etc. The subject of animal welfare as well as all issues of education for Sustainability are interdisciplinary and should enrich and support the teaching objectives of the cognitive subjects.

3. The introduction in the curriculum of excerpts from books on animal welfare, both in primary and secondary education, with the encouragement of their teaching, as the phenomenon is observed while there are relevant excerpts in school textbooks not to be taught.

4. With the generalization of the Skills Workshops of the Platform 21+ in all primary schools and high schools, we suggest that there be the maximum possible support in the training of teachers by conducting relevant workshop seminars.

Madam Minister,

Mr. President of the IEP

We believe that we will have your support and help and we invite you on the occasion of the renewal of the detailed programs to make our proposal come true.

We remain at your disposal

Yours sincerely

Panhellenic Animal Welfare Environmental Federation